Obxectivo: acabar coa SIDA en 2030

O VIH é un retrovirus  que foi illado por primeira vez en 1983, no Instituto Pasteur de Paris. Este descubrimento culminaba anos de traballo na percura do axente causal dunha nova e descoñecida enfermidade infecciosa e mortal que destruía o sistema inmune. Os enfermos morrían a causa de infeccións oportunistas provocadas por microorganismos, como o fungo Pneumocystis, inofensivo para as persoas sás. A enfermidade recibiu o nome de SIDA (Síndrome de Inmunodeficiencia Adquirida). No ano 2008, o médico e biólogo, Luc Montagnier e a súa colaboradora, Françoise Barré Sinoussi, recibiron o Premio Nobel de Medicina por identificar o VIH.
Dende que se coñeceu a natureza do virus e as súas vías de transmisión comezou a percura de tratamentos eficaces para acabar con el e déronse recomendacións para non contraer a enfermidade: usar preservativos, non compartir xiringas, e facerse a proba se existen sospeitas dun posible contaxio. Aínda que o mellor segue sendo previr a infección, na actualidade existen potentes antirretrovirais que aumentaron enormemente a supervivencia das persoas infectadas polo VIH, medicamentos que permiten imaxinar que no ano 2030, esta enfermidade terá desaparecido

Durante estes anos os enfermos e as súas familias tiveron que loitar ao mesmo tempo contra a enfermidade e contra o estigma e a discriminación que a acompañan. A película, " E  a banda seguía tocando" reflicte moi ben o terror, desconfianza e desconcerto que provocou a aparición da SIDA na sociedade da época e o esforzo realizado pola comunidade científica para resolver o enigma que supoñía esta enfermidade.

Cumio do Clima de París, última oportunidade

Comezou o Cumio do Clima en París. Os países de todo o mundo tratan de chegar a un acordo para diminuír a liberación de gases de efecto invernadeiro a atmosfera. Estas emisións, sobre todo as de dióxido de carbono, están provocando  un aumento da temperatura media da Terra. Unha das consecuencias máis visibles deste quentamento global é a fusión das grandes masas de xeo do planeta que cobren lugares como o Océno Glacial Ártico, a Antártida ou Groenlandia. O aporte masivo de auga, procedente deste desxeo, aos océanos, empeza a provocar un aumento do nivel do mar que fará que extensas zonas costeiras, queden baixo as augas. Parece ser que somos a primeira xeración en notar os efectos do Cambio Climático e a derradeira que pode tomar medidas para evitar a catástrofe ambiental que nos ameaza.  Se pensades que isto non vai con vós, recoméndovos que vexades este video.

Como comezou a vida na Terra?

En realidade, ninguén sabe con certeza como comezou a vida na Terra. Si que parece que se orixinou con certa rapidez. Así que 1000 millóns de anos despois da formación do planeta, xa existían seres vivos poboando os seus océanos. 

Pero, que é a vida? Esta é unha pregunta moi difícil de responder. A falta dunha definición definitiva, podemos citar as características e funcións que presentan os seres vivos: 

1) Posúen estruturas altamente ordenadas que manteñen cun gasto constante de enerxía.

2) Evolucionan e adáptanse a un medio ambiente cambiante.

3) Captan estímulos do medio e elaboran respostas.

4) Reprodúcense e dan lugar a descendentes iguais ou parecidos.

5) Conteñen información xenética que controla o seu patrón de crecemento e desenvolvemento.

6) Procesan enerxía e materia.

7) Regulan as condicións do seu medio interno.

A isto temos que engadir, que a vida require un determinado nivel de complexidade, o nivel celular. Non existe vida fóra da célula. A célula é polo tanto a unidade máis pequena que posúe vida. En canto a importancia, a célula é para a Bioloxía o que o átomo para a  Química.

Á extraordinaria bióloga Lynn Margulis (1938-2011), debémoslle unha das teorías máis rompedoras sobre a orixe das células eucariotas, as que forman moitos seres unicelares e tódolos pluricelulares do planeta,  A Teoría Endosimbiótica ven dicir que a célula eucariota se formou por simbiose de células procariotas. Vamos, que as nosas células son resultado da simbiose entre microbios, concretamente bacterias. No seguinte vídeo podedes escoitar a entrevista que lle fixo Eduardo Punset a Lynn Margulis. Escoitádea con atención.

A máquina que constrúe a mente e a realidade

25 de novembro de 2015, 100 anos da Teoría da Relatividade

O 25 de novembro de 1915  Albert Einstein presentou en Berlín a súa Teoría Xeral da Relatividade. Nun artigo que se publicaría o 2 de decembro dese mesmo ano, Einstein reformulaba a Teoría da Gravidade de Newton, introducindo unha idea novidosa, que a gravidade se produce porque a materia deforma e curva o espazo e o tempo, e que ese espazo-tempo deformado e curvado determina o movemento da materia que se encontra no seu contorno.

 Pasaran dez anos dende que en 1905, cando aínda era un empregado da oficina de patentes de Berna, publicara os catro artigos que convulsionarían  a comunidade científica da época. 

 Primeiro, afirmou que a luz, considerada unha onda naquela época, en realidade estaba formada por unhas partículas que hoxe en día chamamos fotóns, ampliando a Mecánica Cuántica de Max Planck.

 A continuación, publicou cálculos que corroboraban a Hipótese Atómica, a idea de que a materia estaba formada por átomos.

Máis adiante, completou a Teoría da Relatividade Especial  que describía un comportamento completamente inesperado do espazo-tempo que provocaba que velocidades, distancias e duracións dependesen do observador.

E para culminar un ano marabilloso publicou a ecuación máis famosa da ciencia:

  E= mc²

 A ciencia progresa pouco a pouco, pero de cando en vez,  unha mente xenial e inspirada como a de Einstein, provoca unha revolución científica. Agora fai falta outra capaz de unificar a gravidade coas outras tres interaccións fundamentais da natureza: a electromagnética, a nuclear forte, e a nuclear débil.

Viaxamos a bordo de balsas de granito

Levamos varias semanas profundizando na actividade xeolóxica do planeta. Descubrimos que o fondo oceánico se encontra nun proceso continuo de extensión e destrución. Comprobamos que este proceso provoca o desprazamento dos continentes, enormes masas graníticas, lixeiras, que aboian sobre as rochas do manto. Sorprendeunos saber que a maioría destas rochas graníticas se formaron pola fusión dunha codia basáltica antiga en presenza de auga. Todo impulsado pola enerxía que proporciona o calor interno deste planeta de 4.500 Ma. E mentres nos mergullabamos nas grandes teorías da Xeoloxía, descubríase o astro máis lonxano do Sistema Solar,V74104 e o exoplaneta máis próximo a nós, GJ1132b. 

Grazas por participar no Día da Ciencia en Galego

E aí están atentas e atentos as explicacións e participando a través de Twitter

 Así dá gusto organizar unha actividade. Atendestes á videoconferencia, xunto a 6.200 estudantes de 106 centros de toda Galicia. Recibistes unha lección maxistral de neurociencia, impartida por un profesor universitario e neurocientífico de primeiro nivel, como Xurxo Mariño. Preguntastes activamentente, a través de Twitter , e os máis afortunados obtivestes unha resposta inmediata ás vosas dúbidas. A todos os que colaborastes, asististes e participastes...Moitas Grazas!

E como estamos lanzados a gozar da ciencia en galego, aí vai a ligazón a canle de ciencia en galego que se acaba de estrear en Vimeo. Ánimo, como nos explicaron pola mañá, a lingua que falamos condiciona a nosa maneira de ver o mundo. Nós temos a sorte de falar varias que enriquecen a nosa visión da realidade que nos rodea.

 

O Día da Ciencia en Galego no IES Praia Barraña

O vindeiro mércores 4 de novembro celébrase o Día da Ciencia en Galego. Vós xa sabedes que as linguas son unha riqueza e que todas son válidas para falar e escribir sobre calquera tema. Porén, aínda hai quen pensa que hai linguas máis idóneas que outras para facer ciencia. Por iso, neste día insistimos en que non só se pode facer ciencia en galego, senón que hai grandes científicos facendo ciencia en galego. É o caso do biólogo Xurxo Mariño que investiga no campo da neurociencia. Teremos a oportunidade de escoitalo en directo, durante a proxección da videoconferencia, "A máquina que constrúe a mente e a realidade". Así celebraremos este Día da Ciencia en Galego no IES Praia Barraña. De momento, déixovos este vídeo de Xurxo Mariño.

Mates e cultura científica

"Una de mates" é unha produción da Cátedra de Cultura Científica da Universidade do País Vasco. Moi recomendable para todos e todas os que desfrutades aprendendo mates a través de vídeos divertidos e de curta duración... Emítense os mércores ás 23:30 en "La 2" de TVE, no programa de divulgación científica "Órbita Laika". Neste amosan como calcular o volume dun cilindro e axúdannos a entender a importancia de saber calculalo. A ver se vos resulta interesante.

Yondelis de Pharmamar primeiro antitumoral español aprobado en Estados Unidos

Ecteinascidia turbinata, organismo do que se obtivo inicialmente a trabectedina

 Na percura de novos principios activos para fabricar medicamentos, as industrias farmacéuticas estudan todo tipo de seres vivos. Foi así como os investigadores da empresa  Pharmamar, fundada en Galicia hai 30 anos, deron coa trabectedina, unha molécula que destrúe as células tumorais dos sarcomas de tecidos brandos como o cancro de ovario, en fases avanzadas da enfermidade. Inicialmente obtívose da Ecteinascidia turbinata, pero na actualidade prodúcese de maneira sintética.
O medicamento leva anos comercializándose en Europa co nome de Yondelis e este mes a axencia americana de alimentos e medicamentos acaba de aprobar o seu uso. Deste xeito, un antitumoral desenvolvido en Galicia, convírtese no primeiro fármaco español aprobado nos Estados Unidos.
Isto danos unha idea da calidade da investigación científica que se leva a cabo no noso país.

Día mundial contra o cancro de mama

Todo comeza un día tras unha consulta médica ou unha autoexploración. A aparición dun bulto no peito é o sinal de alarma. A partir dese momento, é fundamental actuar con rapidez. Hai que confirmar que se trata dun cancro de mama Para iso realízase unha biopsia. Se o resultado é positivo, é dicir, se se detectan células cancerosas, hai que extirpar o tumor. Así se evita que as células malignas migren a outros órganos e se produza a temida metástase. O tecido óseo é un dos primeiros que tentarán colonizar. 

O cancro de mama é o que ten maior incidencia entre as mulleres, aínda que tamén se poden dar casos en homes. A prevención, o acceso a tratamentos eficaces e a investigación médica son as bases da loita contra este cancro. O diagnóstico precoz, nas fases iniciais da enfermidade, é fundamental para que o tratamento teña éxito. 

Aínda que, na actualidade, moitas mulleres conseguen superar o cancro de mama, confiemos en que, a longo prazo, a investigación consiga a cura definitiva desta enfermidade.

16 de outubro Día Mundial da Alimentación

Tal día coma hoxe, hai 70 anos, creouse a Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura, FAO. A misión deste organismo é concienciar do problema da alimentación no mundo e loitar para erradicar a fame, a inseguridade alimentaria, a desnutrición e a pobreza. Tamén impulsar o progreso económico e social para todos, e a utilización sostible dos recursos naturais. O lema deste ano é: O reto da fame cero. Unidos por un mundo sostible.

O reto da fame cero significa:

• Cero retraso no crecemento de nenos e nenas menores de dous anos.
• Que o 100% das persoas teñan acceso a unha alimentación axeitada ao longo de todo o ano.
• Que tódolos sistemas alimentarios sexan sostibles.
• Aumentar o 100% a produtividade e o ingreso dos pequenos produtores.
• Cero desperdicio de alimentos e perdas postcolleitas. 

O seguinte vídeo, amósanos as dimensións que acada o desperdicio de alimentos nos países máis desenvolvidos do planeta e como afecta este desperdicio aos países produtores, menos desenvolvidos.

Podémonolo permitir?

Premio Nobel de Química 2015

Lindahl, Modrich e Sancar

Un médico sueco, un bioquímico estadounidense e un médico turco son os gañadores do Premio Nobel de Química 2015.  Que teñen en común as investigacións de Tomas Lindahl,   Paul L.Modrich  e Aziz Sancar? Que  todas están relacionadas co estudo dos mecanismos de reparación do ADN.

Esta molécula que controla o funcionamento da célula, sufre danos constantes pola acción de axentes físicos e químicos, estes danos son a principal causa de cancro. Por sorte para nós, a celula posúe unha boa caixa de ferramentas, para reparalos. Os equipos dirixidos por estes investigadores contribuíron a descifrar os misterios desta caixa. Un novo Premio Nobel para a investigación no ADN e un novo paso cara á curación do cancro.

Buracos Negros nun Universo Violento

É o título do vídeo que vos deixo para a fin de semana. Para que lle deades un repaso rápido aos buracos negros que tanto vos interesan. Hoxe preguntabades que pasa no interior dos buracos negros. Non se pode saber porque atrapan a luz. Todo o que ocorre máis alá do horizonte de sucesos é un misterio. So se pode investigar o que pasa no seu entorno inmediato.

25 anos do inicio do Proxecto Xenoma Humano

Hoxe, 1 de outubro, cúmprense 25 anos dende o inicio do Proxecto Xenoma Humano. Entre 1990 e 2003, o traballo de  varios grupos de investigadores de distintos países, revelou a secuencia completa do ADN humano. A xenómica, ao permitir o estudo simultáneo de tódolos xenes dun ser humano, fixo posible a aparición da chamada medicina personalizada ou medicina xenómica. Un dos investigadores máis destacados neste campo é o galego Anxo Carracedo que acaba de recibir o Premio Nacional de Xenética.

E se esta noite non podemos ver a eclipse?

Pode que o topónimo Boiro veña da palabra boira que significa néboa. Inda por riba, para nós, a eclipse de superlúa vai ter o seu máximo na madrugada do luns.  Que pasa se a néboa, ou o sono (ás catro da madrugada dun luns, o ideal é estar durmindo) non nos permiten ver a eclipse?

Pois que podemos botar man da tecnoloxía e descargarnos este predictor e simulador de eclipses para Android (para IOS debe haber o equivalente no App store) e ver comodamente a eclipse, cando mellor nos veña.
Aquí tedes  o enlace para descargalo no voso teléfono móbil:

https://play.google.com/store/apps/details?id=calcEclipsi.src

Sexa en directo ou por Internet...non vola perdades!!

Como ver a eclipse total da superlúa "da colleita"

Na noite do domingo ao luns, se o ceo está despexado, veremos unha eclipse total de superlúa.

Para nós o horario da eclipse será este:

• Comezo da eclipse parcial: 3:07h
• Comezo da eclipse total: 4:11h
• Máximo da eclipse 4:47h
• Final da eclipse total 5:23h
• Final da eclipse parcial 6:27

As eclipses orixínanse pola traslación da Lúa arredor da Terra. Aparecen cando a Terra ou a Lúa, se bloquean temporalmente a chegada da luz do Sol a unha á outra. Así, ás veces, durante a Lúa nova, a sombra da Lúa cae sobre a Terra e prodúcese unha eclipse de Sol. Outras, durante a Lúa chea, a sombra da Terra proxéctase sobre a Lúa e orixina unha eclipse de Lúa.

Unha eclipse só pode producirse cando o Sol, a Lúa e a Terra están perfectamente aliñados.

Como a órbita da Lúa non está no mesmo plano que a órbita  da Terra, as eclipses de Lúa prodúcense moi poucas veces ao longo do ano.

A eclipse de Lúa comeza cando a Lúa entra na penumbra da Terra. Cando entra por completo na umbra, escurécese e ten lugar unha eclipse total de Lúa. Ás veces, a curvatura da luz ao atravesar a atmosfera fai que a Lúa se vexa vermella.

Recoméndovos que poñades o espertador para un pouco antes do máximo e vos levantedes a velo. Ánimo!

Perpetual Ocean (2005-2007)

Vídeo Ángeles Alvariño. Día da Ciencia en Galicia 2015

Comezamos o curso nun día sinalado

Benvidos e benvidas, precisamente hoxe que se cumpren 180 anos da chegada, o 15 de setembro de 1835, do naturalista británico, Charles Darwin, ás Galapagos, un arquipélago de illas volcánicas situadas no Pacífico, ao oeste de Ecuador. Darwin, viaxaba a bordo do barco HMS Beagle, nunha  expedición científica que se prolongou durante cinco anos.

Nas Galapagos, Darwin recolleu e documentou unha gran cantidade de especies, que estudaría ao seu regreso a Inglaterra.

Co paso dos anos, acabou centrándose na súa colección de pimpíns, 15 especies de pequenos paxaros, moi parecidos entre si pero que se diferenciaban polo tamaño e forma do peteiro.

Darwin deduciu que os peteiros eran adaptacións dos pimpíns aos distintos tipos de alimentos dispoñibles en cada illa. O estudo dos pimpíns permitiu a Darwin explicar como se podía producir a especiación e foi, xunto co estudo das outras especies recolectadas nas illas Galápagos, fundamental para o desenvolvemento da súa Teoría da Evolución por Selección Natural.