Que se cumpran os vosos soños

Esta semana empezades a recibir as notas finais e facedes cábalas sobre o voso futuro. Por iso, e esta vez de verdade, xa para rematar, déixovos a historia de Alejandro Pan Vázquez. Un novísimo neurocientífico da Coruña que está comezando o seu doutorado en neurobioloxía do desenvolvemento no King's College de Londres, baixo a supervisión do investigador español Óscar Marín. Para poder costearse esta formación conseguiu unha beca do consello de ciencia para a investigación médica. Recoméndovos que leades o artigo da Voz de Galicia no que se detalla a súa inspiradora traxectoria.

Philae acaba de espertar

Aínda que acabo de despedirme de vós, a actualidade científica, non para. Así que aquí estou outra vez. Lembrádesvos da sonda Rosetta da axencia espacial europea, da ESA? E do seu módulo Philae? O que se pousou sobre o cometa 67P/Churyumov-Gerasimenko? O que caiu nunha fenda escura e entrou en hibernación no mes de novembro, deixándonos coas ganas de saber máis do cometa? Seguro que si. Pois, onte entrou de novo en funcionamento e comunicouse coa Terra. Por certo, noraboa a todos e todas, polo seguimento das noticias científicas que fixestes durante todo o curso dende os vosos blogues. Grazas por compartir tantos achádegos interesantes. Procurade non perder o bo costume de estar ao día das novidades que se están a producir en tódolos eidos do coñecemento, nomeadamente no da ciencia. Ánimo!

Biodiversidade para o desenvolvemento sostible

Para terminar este curso e aproveitando que estamos no decenio das Nacións Unidas sobre a biodiversidade, imos repasar este concepto, moi simple pero esencial para entender o que nos xogamos cada vez que unha especie desaparece para sempre do planeta.

A biodiversidade ou diversidade biolóxica é a variedade de seres vivos que existen na Terra. Este termo refírese tanto á variedade de especies como ás diferenzas xenéticas entre individuos da mesma especie. A extinción de especies provoca a perda de biodiversidade.

Ao longo da historia da vida na Terra, as especies apareceron, poboaron o planeta durante un tempo máis ou menos longo e finalmente desapareceron para sempre. Este proceso progresivo e continuo coñécese como extinción de fondo.  Moi diferentes son as extincións masivas que provocan a desaparición repentina de moitas especies en moi pouco tempo.
O rexistro fósil fálanos de cinco extincións en masa e destas a máis coñecida é , sen dúbida, a que tivo lugar hai 65 millóns de anos, foi provocada pola caída dun asteroide no Golfo de México e acabou cos dinosauros. 

Unha boa parte da comunidade científica pensa que o ritmo de extinción de especies que se está producindo na actualidade é o correspondente a unha extinción en masa, a sexta, provocada esta vez polo ser humano e o seu modelo de desenvolvemento insostible que causa contaminación, quentamento global, sobreexplotación dos recursos, desertización, sobrepoblación e perda de biodiversidade.

Vivimos nun planeta que dispón de recursos suficientes para satisfacer as necesidades de tódolos seres humanos que o habitamos. Falamos de necesidades básicas de alimentos, roupa, vivenda ou transporte, entre outras. Agora ben, a Terra, aínda sendo inmensamente rica, non contén recursos suficientes para satisfacer a nosa cobiza, a nosa demanda implacable dun número cada vez maior de bens de consumo que acumulamos e renovamos sen ningún control. Consideramos que vivimos moi ben e non estamos dispostos a renunciar á nosa forma de vida.
O termo desenvolvemento sostible alude a posibilidade de, introducindo cambios moi importantes, conseguir unha boa calidade de vida para todos e todas, sen poñer en perigo as necesidades das xeracións futuras. Porque o planeta Terra non nos pertence, só estamos aquí de paso. Recordádeo mentres desfrutades dos meses de verán. Boas vacacións!

8 de xuño, día mundial dos océanos

Océano san, planeta san

Os océanos cobren tres cuartas partes da superficie terrestre e son o hábitat de millóns de seres vivos. Deles depende a produción dunha boa parte dos alimentos que consumimos. Ademais inflúen de maneira decisiva na regulación do clima e participan no ciclo da auga. 

Os océanos están ameazados pola contaminación - especialmente por plástico - o cambio climático, a sobrepesca, e a acidificación.

A celebración do día mundial dos océanos debería servir para lembrarnos o papel fundamental que xogan os océanos na nosa vida diaria. Tamén para informarnos do impacto que sobre eles ten a actividade humana e crear un movemento cidadán mundial a favor dos océanos.

Día Mundial do Medio Ambiente

O lema deste ano é :

"Sete mil millóns de soños, un só planeta, consume con moderación". 

O planeta contén auga, alimento e enerxía para todos nós: sete mil millóns de seres humanos. Pero o noso consumo está superando a capacidade que ten o planeta para producir estes recursos de maneira sostible. Só a súa xestión responsable nos permitirá compatibilizar a prosperidade coa conservación do medioambiente.

O primeiro órgano transplantado

O transplante é unha técnica médica que consiste en substituír un órgano que deixou de funcionar por outro, procedente dun doador, que funciona correctamente.
Segundo o tipo de órgano que se transplante, pódese realizar con doador vivo ou con doador falecido.

O primeiro órgano que se transplantou con éxito foi un ril. Foi un transplante con doador vivo. A intervención realizouse o 23 de decembro de 1954. Parte do éxito debeuse a que o doador era irmán xemelgo do receptor, co cal se evitaba un dos principais problemas dos transplantes, o rexeitamento inmunolóxico.  Foi polo tanto un isotransplante.
Un dos cirurxáns responsables do transplante, Joseph Murray, foi galardoado co Premio Nobel de Medicina en 1990.
A Organización Nacional de Transplantes é o organismo encargado de coordinar os transplantes que se realizan en España. Ten uns protocolos de funcionamento moi estritos para garantir que as doazóns se realizan con tódalas garantías científicas, técnicas, legais e éticas. Por exemplo, no caso da doazón de vivo, a cesión do órgano, ten que ser aprobada polo comité de ética hospitalaria e autorizada por un xuíz. Non se require parentesco, pero é moi difícil que se autorice se non se demostra algún vínculo afectivo.  Unha das maiores preocupacións é detectar posibles casos de tráfico de órganos, como o descuberto recentemente en Cataluña.

Superbacterias resistentes

La Noche Temática - Avance: 'Virus y bacterias, el desafío'

Podería caer en Boiro a Progress M-27M ?

Traxectoria da Progress M-27M sobre o ceo de  Boiro, o vindeiro 10 de maio

A Progress M-27M é unha nave espacial rusa encargada de abastecer alimentos, combustible e pezas de reposto á ISS. É noticia porque está fóra de control e axiña entrará de volta na atmosfera e se precipitará sobre o noso planeta. A maioría  dos fragmentos se desintegrarán, ao contacto coa atmosfera, pero algunha peza grande e resistente, podería acadar intacta a superficie do planeta e causar unha catástrofe, se caese sobre unha zona habitada. 

Está previsto que caia entre o 7 e o 11 de maio. Se non cae antes, o vindeiro domingo, día 10, sobrevoará Boiro, cunha altura máxima de 87º, durante 6 minutos. Esperemos que non pase nada.

Ángeles Alvariño, primeira muller homenaxeada no Día da Ciencia en Galicia

Ángeles Alvariño (1916-2005), oceanógrafa galega

Neste ano 2015, a Real Academia Galega de Ciencias decidiu actualizar o Día do Científico Galego e transformalo no Día da Ciencia en Galicia que se celebrará o día 1 de xuño. A primeira homenaxeada neste día será a oceanógrafa ferrolá Ángeles Alvariño.

Esta muller pioneira, licenciada en ciencias naturais, foi a primeira en embarcarse nun buque oceanográfico británico. Traballou en universidades estadounidenses e participou en expedicións á Antártida. Ao longo da súa vida descubriu 22 novas especies de organismos mariños. Ademais foi unha excelente divulgadora. Este é un recoñecemento ben merecido.

Terremoto de magnitude 7,8 en Nepal

Estamos falando en clase do terremoto que acaba de producir unha enorme traxedia en Nepal. Antes de nada, dicirvos que estou sorprendida de todo o que sabedes, empezando pola causa do terremoto: o avance do subcontinente indio baixo o Tíbet e Nepal. Porque o terremoto de Nepal produciuse nun dos grandes límites de placa, o límite entre a Placa India e a Placa Euroasiática, dúas placas converxentes que deron lugar aos Himalaias.

En canto ás consecuencias da catástrofe, foron gravísimas porque o perigo era grande e a vulnerabilidade da poboación nepalí inmensa.

Un terremoto de magnitude 7,8 é devastador en Katmandú pero en Tokio, coas súas  avanzadas construcións sismorresistentes, tería un impacto menor.

Non vivimos nunha zona con gran risco sísmico, salvo que o sismo teña o seu epicentro na falla Xibraltar-Azores, pero non está de máis estar informados e informadas das medidas que temos que tomar para procurar sobrevivir a un terremoto.

Que facer en caso de terremoto?

Visualizador de terremotos na Península e proximidades.

Visualizador de terremotos mundiais

A nosa participación no proxecto OlimpiADN

Ángela, Paula, Fátima e María viaxaron á Coruña para participar na xornada de clausura de OlimpiADN

Un grupo de 45 alumnos e alumnas, de tódalas modalidades de 1º de Bacharelato do noso centro, participaron no Proxecto OlimpiADN promovido pola Fundación Barrié. O principal obxectivo desta iniciativa era coñecer a molécula de ADN. Durante o tempo que durou o proxecto, un trimestre, traballaron moito e pasárono ben. Construíron maquetas do ADN, extraérono de froitas e legumes no laboratorio, escribiron artigos centifícos, realizaron un estudo poblacional de tres caracteres xenéticos e deixaron constancia dos seus traballos nuns vídeos fantásticos. O pasado mércores 22, un grupo de 4 alumnas, unha por cada curso, xunto coa profesora de Ciencias para o Mundo Contemporáneo, asistiron en representación do IES Praia Barraña, á cerimonia de clausura e entrega de premios que se celebrou na Coruña. Aínda que non se conseguiu ningunha presea, regresaron a casa coa sensación de que o esforzo realizado pagou a pena.

Feliz día do DNA

Un pouco de historia do ADN.

A nosa valoración do proxecto OlimpiADN.

Grazas a todos e todas, fixestes un excelente traballo. E grazas a Clara Piñeiro de 1ºde Bacharelato B por montar este vídeo final.

Música, pensamento e ciencia

Hoxe que comezou a Semana Temática no noso instituto, tivemos a sorte de poder asistir ao acto inaugural. No salón de actos, deleitámonos coa música e as cancións de Narf. O seu concerto, malia a durar perto dunha hora, fíxosenos moi curto. Coa súa arte foi quen de transmitirnos os seus pensamentos, os de Rosalia e os doutros poetas da cultura galego-portugesa. 

E é que a música e as cancións son ferramentas moi útiles para transmitir pensamentos complexos.

Tamén moitos científicos e científicas explicaron os descubrimentos, procedementos e teorías científicas mediante a música. Aquí vos deixo un exemplo, un vídeo que explica a PCR.

A concentración de dióxido de carbono segue aumentando

O cambio climático é, sobre todo, unha consecuencia das emisións de dióxido de carbono á atmosfera. Cada vez que queimamos combustibles fósiles producimos este gas e facemos aumentar o efecto invernadoiro e, como consecuencia, a temperatura do planeta.

 O 9 de maio de 2013, por primeira vez dende que iniciou o seu funcionamento en 1958, a estación do observatorio de Mauna Loa mediu concentracións de dióxido de carbono superiores a 400 ppm. Nunca antes na historia da humanidade se acadara unha concentración tal alta deste gas. Para encontrar estes niveis de  dióxido de carbono atmosférico hai que remontarse ao Plioceno, cando a temperatura do planeta era dous ou tres graos centígrados superior e o nivel do mar estaba 25 metros por riba do actual.

A este ritmo, en poucas décadas, o mundo podería acadar as 450 ppm, un límite que os expertos das Nacións Unidas, e entre estes, os que forman parte do IPCC, consideran que non debemos superar se non queremos expoñernos a un cambio climático de proporcións catastróficas.

Que podemos facer? Para empezar, diminuír as emisións de CO_2,  e a continuación, desenvolver as tecnoloxías de captura e almacenamento do CO₂.

24h facendo ciencia

As catro mazás que cambiaron o mundo.

Praia Barraña Informa

Quen foi Charles David Keeling?

No volcán hawaiano Mauna Loa atópase a estación de medición dos niveis de CO2 atmosférico  máis antiga do mundo, posta en marcha en 1958 polo xeoquímico norteamericano  Charles David Keeling.

Keeling descubriu que a concentración de dióxido de carbono atmosférico estaba sometida a un ciclo estacional: diminúe na primavera e verán debido ao crecemento das plantas no  Hemisferio Norte e aumenta no inverno debido á caída das follas.  Tamén descubriu que a concentración de dióxido de carbono na atmosfera, aumentaba con rapidez. A representación gráfica dos datos que se recollen nas medicións  dá lugar á coñecida como curva Keeling.

Toda ciencia empeza sendo filosofía e acaba sendo arte

O título desta entrada é unha coñecida frase do filósofo e historiador da filosofía e da ciencia Will Durant. Aparece neste parágrafo da introdución do seu libro Historia da Filosofía:

" Pero está estancada a filosofía? A ciencia parece avanzar sempre, mentres que a filosofía parece perder terreo. Porén, isto é só porque a filosofía acepta a tarefa dura e arriscada de abordar problemas que aínda non están abertos aos métodos da ciencia. Problemas como o do ben e o mal, a beleza e a fealdade, a orde e a liberdade, a vida e a morte. Tan pronto como un campo de investigación proporciona coñecemento susceptible dunha formulación exacta, recibe o nome de ciencia.Toda ciencia comeza como filosofía e termina sendo arte. Xurde como hipótese e flúe cara á realización"

Que vos parece esta reflexión como fío condutor do voso  novo documental, mentres nos amosades, paso a paso, como vai xurdindo a vosa molécula de ADN e como vai aparecendo a mensaxe que vós queredes que conteña. É un reto complexo pero seguro que saberedes dar conta do recado.